Soms lijkt het zo: alles is maakbaar. Als je maar goed genoeg je best doet, overwin je bergen, krijg je de beloning in de vorm van een schitterende carrière of het overwinnen van kanker. En natuurlijk, een ‘positiv mind’ doet en kan veel. Maar de keerzijde is dat het maakbaarheidsidee niet voor iedereen altijd werkt, en dat dus een berg mensen rondloopt met een gevoel van falen of een schuldgevoel.
Ook in ons vak als stemprofessional lijkt het soms of alles trainbaar is, alle vocale vlekken weg te poetsen zijn, alles ‘fixable’ is. Maar dat is natuurlijk lang niet altijd zo. Shit happens, mensen worden ziek, hebben de pech om kanker te krijgen, hebben de pech dat bij een operatie de stemplooizenuw geraakt wordt, hebben een chronische ziekte, etc. En vaak is er gewoon ook sprake van natuurlijke processen: mensen worden ouder en oud, er ontstaat meer het gevoel van slijmvorming, mensen krijgen een ‘dunnere’ stem, de stemplooien gaan wat open staan, zangers verliezen hoogte of kunnen minder goed zingen.
Hoe ga je daar als stemprofessional het beste mee om? Allereerst lijkt het logisch om de patiënt een realistisch perspectief te schetsen op basis van het best mogelijke onderzoek. Onderzoek door een stemprofessional, allereerst de KNO-arts, en vervolgens de logopedist of zangdocent. Wat is er wel mogelijk? Wat is er niet mogelijk? Is er winst te behalen door een operatie (therapeutische microlaryngoscopie)? Is er winst te behalen in de functie van de stem (spreekstem op het werk, huistuin&keuken spreekstem, zangstem in het koor, ……)? Is het een idee om een second opinion te adviseren bij een meer gespecialiseerde stemprofessional? Is het een idee om ook eens verwante specialisten te raadplegen, bijv. MDL-arts, longarts, houdingtherapeut, diëtist, fysiotherapeut, manueel therapeut, psycholoog, etc.? Rond een eventuele operatie volgt over het algemeen training van spreek- en/of zangstem. De patient leert wat in haar/zijn situatie vocale oplossingen zijn, en wordt – vooral! – uitgedaagd om privé of op het werk een nieuw, effectiever stemgedrag in te trainen.
Maar als er beperkingen blijven is juist ook begeleiding nodig. Allereerst begeleiding in verwerking van het ervaren verlies, en vervolgens begeleiding in zoeken naar ‘wat kan wel?’ Stemversterking is voor ieder die haar/zijn stem professioneel gebruikt vaak een uitkomst. Welke types zijn er? Kan ik het uitproberen? Aanpassing van het zangstemtype is voor koorzangers soms een goede optie: misschien kun je niet alles meezingen, maar je kunt wel blijven zingen! Het is het plezierigst als je als stemprofessional daarbij zo dicht mogelijk aansluit bij de situatie van de patiënt met alle gevoel voor de realiteit van de patiënt: leeftijd, motivatie, werkomstandigheden, woonomstandigheden, etc.
En vooral lijkt de menselijke maat hierbij belangrijk: erkennen dat niet alles maakbaar is, dat wat jou (patiënt) overkomen is mij (stemprofessional) morgen ook kan overkomen, dat ik bij mijn eigen ouder worden tegen identieke beperkingen aanloop.
MdK/juni 2021.